A nieuw vaccin tegen de ziekte van Alzheimer heeft zojuist een belangrijke mijlpaal bereikt: na zeer bemoedigende resultaten bij muizen en apen, zal het nu voor het eerst bij mensen worden getest.
Deze doorbraak, aangekondigd door onderzoekers van de Universiteit van New Mexico, heeft de volgende vragen opgeroepen immense hoop voor de miljoenen families die getroffen worden door deze neurodegeneratieve ziekte.
Laten we samen uitzoeken hoe deze kandidaat-vaccin werkt, waarom er zo reikhalzend naar wordt uitgekeken en wat we er echt van kunnen verwachten.
Wat is de ziekte van Alzheimer?
Een ziekte die levens verandert
La Ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Wereldwijd lijden er meer dan 55 miljoen mensen aan, waaronder ongeveer 1,2 miljoen in Frankrijk. Deze progressieve pathologie vernietigt geleidelijk het geheugen, de taal, de autonomie en de persoonlijkheid.
In mijn directe vriendenkring heb ik gezien hoe de ziekte van Alzheimer een gezin op zijn kop kan zetten: de vergeetachtigheid, het verlies van houvast, het verdriet van de patiënt en zijn of haar dierbaren. Het is een dagelijkse strijd van hoop en moed.
Oorzaken en mechanismen van de ziekte
De ziekte van Alzheimer is het gevolg van een abnormale ophoping van eiwitten in de hersenen, voornamelijk de beta-amyloïde en de tau-eiwit. Deze afzettingen vormen plaques en klitten die geleidelijk de neuronen vernietigen.
Ondanks tientallen jaren onderzoek zijn er tot op heden geen geen curatieve behandelingDe huidige behandelingen vertragen alleen de symptomen, maar stoppen de progressie niet.
Waarom een vaccin tegen Alzheimer?
Het idee van revolutionaire immunisatie
Het idee om een Alzheimer-vaccin is niets nieuws. Al meer dan 20 jaar proberen onderzoekers het immuunsysteem te mobiliseren om giftige eiwitten uit de hersenen te verwijderen.
Maar tot op heden heeft nog geen enkele proef geresulteerd in een effectief en veilig vaccin voor mensen.
Er zijn veel obstakels: ontstekingsreacties, beperkte werkzaamheid, problemen om de juiste eiwitten aan te pakken zonder ernstige bijwerkingen.
Een enorme uitdaging voor de volksgezondheid
Naarmate de bevolking ouder wordt, zal de ziekte van Alzheimer een van de grootste medische uitdagingen van de 21e eeuw worden.
Een effectief vaccin zou niet alleen risicogroepen beschermen, maar ook de last voor gezinnen verlichten en de maatschappelijke kosten van de ziekte verlagen.
De nieuwe kandidaat-vaccin: een belangrijke innovatie
Spectaculaire resultaten bij dieren
Op 27 maart 2025, in het wetenschappelijk tijdschrift Alzheimer & dementie [1], presenteerde een Amerikaans team een kandidaat-vaccin dat zijn waarde heeft bewezen bij muizen en apen.
Dit vaccin richt zich specifiek op gefosforyleerd tau-eiwiteen van de grootste boosdoeners achter de ziekte.
In de experimenten kregen muizen die genetisch gemodificeerd waren om tauopathie (tau-eiwitziekte) te ontwikkelen, twee doses van het vaccin met een tussenpoos van vier weken. De resultaten waren indrukwekkend:
- Sterke productie van antilichamen tegen het gemodificeerde tau-eiwit.
- Een aanzienlijke vermindering van toxische afzettingen in de hersenen.
- Verbeterd geheugen en cognitieve functie.
- Minder neuro-inflammatie en neuronale degeneratie.
Overtuigende tests op apen
Om nog een stap verder te gaan, vaccineerden de onderzoekers makaken, die veel dichter bij de mens staan dan muizen.
De primaten verdroegen het vaccin goed, zonder ernstige bijwerkingen, en produceerden specifieke antilichamen die bijna een jaar aanhielden.
Dit is een primeur: tot nu toe hebben veel Alzheimer-vaccins in dit stadium gefaald, vaak vanwege gevaarlijke hersenontstekingen.
Hoe werkt dit vaccin tegen Alzheimer?
Het doelwit: gefosforyleerd tau-eiwit
De ziekte van Alzheimer wordt gekenmerkt door accumulatie van abnormaal gemodificeerde tau-eiwitten (gefosforyleerd) in de hersenen, die samenklonteren en de neuronen vernietigen.
Het vaccin bevat een fragment van tau gefosforyleerd op positie 181vastgemaakt aan een onschadelijk viraal deeltje. Het doel is omhet immuunsysteem leren deze giftige eiwitten te herkennen en te elimineren, zonder de "normale" tau-eiwitten aan te vallen.
Een innovatief werkingsmechanisme
In tegenstelling tot traditionele vaccins, die infecties voorkomen, Dit vaccin is bedoeld om de progressie van een ziekte die al is begonnen te vertragen of te voorkomen.door de hersenen te helpen zich te ontdoen van ziekteverwekkende eiwitten.
Waarom is er zoveel hoop voor dit vaccin?
Ongekende vooruitgang na decennia van mislukking
Al meer dan 30 jaar heeft het onderzoek naar Alzheimer veel tegenslagen gekend. Verschillende veelbelovende vaccins in muizen zijn niet effectief gebleken, zelfs gevaarlijk, bij mensen.
Deze nieuwe kandidaat valt op door :
- De specificiteit (gericht op een precieze modificatie van tau).
- De werkzaamheid is aangetoond bij twee diersoorten.
- Het gebrek aan ernstige bijwerkingen bij apen.
Een preventie- en behandelingsperspectief
Als klinische proeven op mensen deze resultaten bevestigen, zou dit vaccin gebruikt kunnen worden voor zowel :
- Bezoek preventie mensen die risico lopen (familiegeschiedenis, dragers van bepaalde genen).
- Bezoek behandeling om progressie te vertragen bij patiënten die al gediagnosticeerd zijn.
De volgende stappen: klinische proeven op mensen
Hoe worden klinische onderzoeken uitgevoerd?
Voordat een vaccin aan het grote publiek kan worden aangeboden, moet het verschillende fasen van klinisch onderzoek ondergaan:
- Fase 1Veiligheidstest op een kleine groep gezonde vrijwilligers.
- Fase 2evaluatie van tolerantie en immuunrespons bij patiënten.
- Fase 3Werkzaamheidstest op een groot aantal patiënten, vergeleken met een placebo.
Alzheimer-vaccin binnenkort beschikbaar fase 1. De eerste resultaten worden over 1 tot 2 jaar verwacht.
Wie kan deelnemen aan de proeven?
Proeven werven over het algemeen :
- Volwassenen in goede gezondheid, soms met risicofactoren.
- Patiënten in een vroeg stadium van de ziekte.
Vrijwilligers worden nauwlettend gevolgd, met neurologische onderzoeken, bloedtests en soms beeldvorming van de hersenen.
Wat zijn de risico's en beperkingen?
Hoop, maar ook onzekerheden
Hoewel de resultaten bij dieren veelbelovend zijn, moeten we voorzichtig blijven. Veel vaccins en behandelingen zijn mislukt bij mensen.
De belangrijkste risico's zijn :
- Een overmatige immuunrespons (hersenontsteking).
- Minder effectief bij mensen.
- Onverwachte bijwerkingen op lange termijn.
Het belang van medisch toezicht
Klinische onderzoeken staan onder streng toezicht. Deelnemers worden geïnformeerd over de risico's en worden gecontroleerd door gespecialiseerde teams.
Als iemand die getuige is geweest van de verwoestingen van Alzheimer in mijn eigen familie, heb ik de gelegenheid gehad om met families te praten die hoge verwachtingen hebben van deze innovaties, maar die het hoofd koel houden: "We hebben al zoveel valse beloftes gehad, we wachten liever op de concrete resultaten."
De mening van experts en verenigingen
Wat onderzoekers zeggen
Dr. Kiran Bhaskar, hoofdauteur van het onderzoek, is vol vertrouwen:
"We hebben een beslissende stap genomen. Als dit vaccin effectief blijkt te zijn bij mensen, kan het een game-changer zijn voor miljoenen mensen.
Het standpunt van patiëntenverenigingen
France Alzheimer, de belangrijkste Franse vereniging voor de ziekte van Alzheimer, verwelkomt deze stap voorwaarts en benadrukt het belang van ondersteuning voor patiënten en hun families:
"Een vaccin zou een revolutie betekenen, maar we mogen de mensen die nu met de ziekte leven niet vergeten. Steun blijft essentieel.
Conclusie: Hoop dat de uitdaging aangaat
De komst van een veelbelovend vaccin tegen Alzheimer markeert een keerpunt in de strijd tegen deze verwoestende ziekte. Voor het eerst lijkt het vooruitzicht van gerichte, veilige en effectieve immunisatie binnen handbereik.
Als iemand die getuige is geweest van de verwoestingen van Alzheimer in mijn eigen familie, waardeer ik het belang van deze doorbraak. Maar het is essentieel om het hoofd koel te houden: wetenschap ontwikkelt zich in fasen en elke overwinning is gebaseerd op jaren van hard werken.
Voor al diegenen die leven met Alzheimer, voor hun families en voor toekomstige generaties is er hernieuwde hoop. Laten we de resultaten van klinische studies nauwlettend in de gaten houden, onderzoek steunen en menselijke steun blijven bieden aan degenen die dat nodig hebben.
FAQ - Veelgestelde vragen over het Alzheimer-vaccin
Kan dit vaccin Alzheimer genezen?
Nee, het is een behandeling die de ziekte vertraagt of voorkomt, niet volledig geneest. Maar het is al een enorme stap voorwaarts.
Wanneer is het beschikbaar?
Als de klinische tests succesvol zijn, zou het product binnen 5 tot 10 jaar op de markt kunnen zijn.
Zijn er bijwerkingen?
Zoals elk vaccin kan het reacties veroorzaken (koorts, roodheid, vermoeidheid). De langetermijneffecten worden tijdens de proeven gecontroleerd.
Kan ik deelnemen aan een klinisch onderzoek?
Ja, onderzoekscentra werven regelmatig vrijwilligers. Vraag meer informatie aan je neuroloog of op de website klinische proeven.gov.
Zal dit vaccin voor iedereen werken?
Het is waarschijnlijk dat de werkzaamheid varieert afhankelijk van het genetische profiel en hoe ver de ziekte gevorderd is. De onderzoeken zullen meer uitwijzen.
Bronnen:
- Maphis N, Hulse J, Peabody J, et al. Targeting van gefosforyleerd tau op threonine 181 door een Qβ virusachtig deeltjesvaccin is veilig, zeer immunogeen en vermindert de ernst van de ziekte bij muizen en resusmakaken.. Alzheimer dementie. 2025; 21:e70101.
- Universiteit van Texas in Austin. " Het gebruik van voornaamwoorden kan tekenen zijn van een naderende breuk. " ScienceDaily. ScienceDaily, 1 februari 2021.
- L. Le Scouarnec et al. Ontwikkeling en beoordeling van algoritmen voor het voorspellen van amyloïdpositiviteit in de hersenen van een populatie zonder dementie. Alz Res Therapy, 11 oktober 2024.
- Frankrijk Alzheimer.
- Inserm - Ziekte van Alzheimer.
- Getuigenissen van gezinnen en interviews met neurologen.
